Pheidole megacephala: Różnice pomiędzy wersjami
Linia 50: | Linia 50: | ||
Rójka odbywa się na powierzchni gniazda. Później część młodych królowych wraca do kolonii macierzystej, a inne odchodzą z orszakami robotnic zakładać w pobliżu kolejne gniazda satelickie, zwiększając tym samym zasięg i siłę superkolonii. | Rójka odbywa się na powierzchni gniazda. Później część młodych królowych wraca do kolonii macierzystej, a inne odchodzą z orszakami robotnic zakładać w pobliżu kolejne gniazda satelickie, zwiększając tym samym zasięg i siłę superkolonii. | ||
+ | |||
+ | ===Gniazdowanie=== | ||
+ | '''P. megacephala''' lubi przede wszystkim miejsca zacienione o większej wilgotności, bogate w roślinność, a co za tym idzie - spadź. W rejonach bardziej suchych radzą sobie wybierając lokacje z dostępem do wody, blisko systemów nawadniania, kanalizacji. Gatunek ten najlepiej czuje się na terenach związanych z działalnością człowieka (zmiany antropogeniczne), a więc: obszary zurbanizowane, rolnicze, parki, ogrody, itp. Jako że jest mrówką bardzo elastyczną, szybko adaptującą się do nowych środowisk, nie musi ograniczać się do wyżej wymienionych habitatów. Jest bardzo częstym gościem w domach. | ||
+ | |||
+ | Cechuje je polikaliczny typ gniazdowania, który wraz z rozrostem kolonii przechodzi w superkolonię. Gniazda umiejscowione blisko siebie, o wielu otworach wejściowych otoczonych usypaną ziemią, połączone siecią długoterminowych szlaków feromonowych, na których występuje stała wymiana robotnic. Z takim sposobem gniazdowania wiąże się silny terytorializm (terytoria absolutne). Gniazdują również pod kamieniami, płytami chodnikowymi, u podstaw drzew, w zaroślach. Nie lubią jednak ziemi nasiąkniętej wodą. Z tego powodu w czasie pory deszczowej, dłuższych opadów, okupują drzewa lub mieszkania, a ogólna aktywność kolonii spada (Young, 2000). | ||
+ | |||
===Występowanie=== | ===Występowanie=== |
Wersja z 05:45, 29 lis 2016
Pheidole megacephala | |
Zdjęcie umieszczone za zgodą autora: autorem zdjęcia jest Alex Wild, www.myrmecos.net. | |
Systematyka | |
Gromada | owady |
Rząd | błonkoskrzydłe |
Podrząd | żądłówki |
Rodzina | mrówkowate |
Podrodzina | Myrmicinae |
Plemię | Pheidolini |
Rodzaj | Pheidole |
Gatunek | megacephala |
Nazwa systematyczna | |
Pheidole megacephala | |
(Fabricius, 1793) |
Pheidole megacephala (potocznie z ang. African big-headed ant, coastal brown ant, lion ant). Jest gatunkiem niezwykle agresywnej i inwazyjnej mrówki, która ze względu na preferencje klimatyczne rozprzestrzeniła się przede wszystkim w strefie tropikalnej i subtropikalnej całego świata. Przyjmuje się, że jej rodzimym kontynentem jest Afryka (ew. Madagaskar) i to stamtąd rozpoczęła się jej ekspansja na pozostałe lądy.
Silnie poliginiczna i polikaliczna, tworzy tzw. superkolonie - sieci gniazd zajmujące olbrzymie połacie terenu (dziesiątki hektarów, a nawet całe wyspy). Taka forma gniazdowania umożliwia współpracę i skuteczne działania na rzecz obrony, reprodukcji, ekspansji terytorialnej oraz zdobywania pokarmu. W wielu zainfekowanych rejonach, ze względu na małe zróżnicowanie genetyczne, mrówki tworzą jedną wielką strukturę unikolonialną. 'Przykładem może być Meksyk, czy Australia, w której kolonie oddalone nawet o 3000 km nie wykazują względem siebie agresji.' Inaczej ma się sprawa w Afryce, gdzie populacja tego gatunku wprawdzie składa się z wielu superkolonii, ale konkurencyjnych.
Pheidole megacephala za nic ma więc homeostazę ekosystemów i przyczynia się do wypierania większości rodzimych gatunków mrówek (w sprzyjających warunkach również innych inwazyjnych) z terenów, na których się pojawi. Zagrożona jest tak samo cała fauna bezkręgowców i drobnych kręgowców, jak i również wiele gatunków owadożernych ptaków, które nie są w stanie konkurować o pokarm. Same pisklęta także są zjadane, co może prowadzić do przetrzebienia populacji chronionych. Na przykład w australijskim Howard Springs Nature Park Pheidole megacephala wyeliminowały 40 rodzimych gatunków mrówek, a różnorodność bezkręgowców na obszarach zajętych zredukowała się o 45-85% (Hoffman et al., 1999).
Inwazja przebiega niekiedy bardzo szybko. Na terenach Kenii, w Laikipii, mrówki zagarniają 175-240 metrów na rok, będąc przy tym utrapieniem drzew akacjowych, gdyż przepędzają symbiotyczne gatunki mrówek broniące tych roślin przed szkodnikami. Badania dynamiki rozprzestrzeniania się P. megacephala w półnaturalnych lasach deszczowych Północnej Austarlii pokazały, że w ciągu 9 lat (1996-2005) mrówki podwoiły zajmowany obszar, a ich biomasa w miejscach zajętych przewyższała 18-krotnie biomasę rodzimych gatunków mrówek stref niezainfekowanych. Dodatkowo gatunek ten przynosi szkody w gospodarstwach rolnych, np. poprzez ochronę spadziodajnych pluskwiaków, czy zbieranie nasion na ogromną skalę. Znane są również z gryzienia kabli telefonicznych, przewodów elektrycznych, uszkadzania systemów nawadniania lub sprzętów domowych. W związku z powyższym, mrówka została umieszczona na liście „100 najbardziej destrukcyjnych inwazyjnych gatunków świata”.
Opis Gatunku
Królowa
- Wielkość ok 6.5-7.5 mm, krwistoczerwony tułów, głowa oraz stylik, odwłok ciemniejszy, odnóża oraz czułki jaśniejsze. Ogólnie ciemniejsza w stosunku do robotnic.
Samiec
- Wielkość ok 5 mm.
- Jasnożółty, z wyjątkiem dużych czarnych oczu.
Robotnice'
- Robotnice charakteryzuje wyraźny dymorfizm kastowy. Ubarwienie - od żółtego, przez czerwono-brązowy, po niemal czarny - zmienia się w zależności od rejonu występowania.
Podkasta minor
- Wielkość: ~2 mm, waga średnio 0.35 mg. Drobne robotnice zajmujące się wszelkimi pracami w gnieździe (opieka nad królową i potomstwem, prace budowlane) i poza nim (eksploracja, zdobywanie pokarmu, walka).
Robotnice major - żołnierze
- Wielkość od 3-4 mm, waga średnio 1.65 mg. Masywne robotnice z nieproporcjonalnie dużą "sercowatą" głową, od której wzięła się ich potoczna nazwa „mrówki wielkogłowe”. Przedstawicielki tej podkasty robotnic zajmują się przede wszystkim walką i obroną kolonii (gniazda, źródeł pokarmu, szlaków transportowych, terytorium). Pomagają również przy porcjowaniu zdobyczy oraz w innych pracach, gdzie przydatne są ich silne żuwaczki. Część z nich pełni rolę magazynów pokarmu, wykorzystując większe niż u robotnic minor odwłoki.
Rozwój
Wysoce zależny od temperatury. W koloniach laboratoryjnych rozwój jajo-imago trwał 34-38 dni w temperaturze 26-27°C (Chang, 1985). Czas inkubacji jaj wynosi 6-11 dni. Stadium larwy trwa 9-21 dni. Poczwarka rozwija się 7-11 dni (Chang 1985, Smith 1996). Długość życia robotnic minor wynosi ok. 78 dni dla 21°C, i 38 dni dla 27°C. Królowa składa około 292 jaja na miesiąc (Hoffman, 2006).
Rójka odbywa się na powierzchni gniazda. Później część młodych królowych wraca do kolonii macierzystej, a inne odchodzą z orszakami robotnic zakładać w pobliżu kolejne gniazda satelickie, zwiększając tym samym zasięg i siłę superkolonii.
Gniazdowanie
P. megacephala lubi przede wszystkim miejsca zacienione o większej wilgotności, bogate w roślinność, a co za tym idzie - spadź. W rejonach bardziej suchych radzą sobie wybierając lokacje z dostępem do wody, blisko systemów nawadniania, kanalizacji. Gatunek ten najlepiej czuje się na terenach związanych z działalnością człowieka (zmiany antropogeniczne), a więc: obszary zurbanizowane, rolnicze, parki, ogrody, itp. Jako że jest mrówką bardzo elastyczną, szybko adaptującą się do nowych środowisk, nie musi ograniczać się do wyżej wymienionych habitatów. Jest bardzo częstym gościem w domach.
Cechuje je polikaliczny typ gniazdowania, który wraz z rozrostem kolonii przechodzi w superkolonię. Gniazda umiejscowione blisko siebie, o wielu otworach wejściowych otoczonych usypaną ziemią, połączone siecią długoterminowych szlaków feromonowych, na których występuje stała wymiana robotnic. Z takim sposobem gniazdowania wiąże się silny terytorializm (terytoria absolutne). Gniazdują również pod kamieniami, płytami chodnikowymi, u podstaw drzew, w zaroślach. Nie lubią jednak ziemi nasiąkniętej wodą. Z tego powodu w czasie pory deszczowej, dłuższych opadów, okupują drzewa lub mieszkania, a ogólna aktywność kolonii spada (Young, 2000).
Występowanie
Pożywienie
- Wszystkożerne: owady (wliczając inne mrówki), małe kręgowce (np. pisklęta ptaków), nasiona, spadź. W siedzibach ludzkich szukają przede wszystkim mięsa, karmy zwierząt domowych, tłuszczów (np. masło orzechowe), słodkich płynów.
- Kolumny świetnie zorganizowanych robotnic mogą ciągnąć się na duże odległości, wyłapując wszystko co nadaje się do jedzenia z ogromną skutecznością. Korzystają przy tym z wielu uzupełniających się strategii żerowania. Drobny łup może być pobierany przez eksplorujące teren pojedyncze robotnice. W przypadku bardziej wymagającej zdobyczy, mrówki stosują tzw. rekrutację krótkiego zasięgu. Polega ona na uwolnieniu przez robotnicę feromonów alarmowych, co pozwala na szybkie zwołanie towarzyszek przebywających nieopodal i obezwładnienie zdobyczy wspólnymi siłami, bez potrzeby zawiadamiania gniazda.
- Gdy mrówki trafią na większe i obiecujące źródło pokarmu, wykorzystują rekrutację masową dalekiego zasięgu kładąc krótkotrwały, ale intensywny ślad zapachowy, i werbując tym samym z gniazda stosownie dużą liczbę robotnic, o które w koloniach na taką skalę nietrudno. Ponadto wspomniana sieć długoterminowych szlaków feromonowych obejmuje nie tylko gniazda, ale również pobliskie stałe źródła pożywienia, co ułatwia nadzór i zaopatrywanie kolonii. Dzięki temu są niezrównane pod względem szybkości eksploracji i eksploatacji.
- Polują przede wszystkim wczesnym rankiem lub późnym popołudniem z racji tego, że mrówki te nie przepadają za mocnym słońcem. W środku dnia najlepiej szukać ich szlaków w cieniu. W najgorętsze dni kolonia przestawia się na funkcjonowanie głównie nocne. Niekiedy na swoich najczęściej uczęszczanych trasach budują naziemne tunele z piasku, które chronią kolumny robotnic przed palącym słońcem i umożliwiają furażerowanie (Young, 2000).