Pheidole megacephala
| Pheidole megacephala | |
 Zdjęcie umieszczone za zgodą autora: autorem zdjęcia jest Alex Wild, www.myrmecos.net. | |
| Systematyka | |
| Gromada | owady |
| Rząd | błonkoskrzydłe |
| Podrząd | żądłówki |
| Rodzina | mrówkowate |
| Podrodzina | Myrmicinae |
| Plemię | Pheidolini |
| Rodzaj | Pheidole |
| Gatunek | megacephala |
| Nazwa systematyczna | |
| Pheidole megacephala | |
| (Fabricius, 1793) | |
Pheidole megacephala (potocznie z ang. African big-headed ant, coastal brown ant, lion ant). Jest gatunkiem niezwykle agresywnej i inwazyjnej mrówki, która ze względu na preferencje klimatyczne rozprzestrzeniła się przede wszystkim w strefie tropikalnej i subtropikalnej całego świata. Przyjmuje się, że jej rodzimym kontynentem jest Afryka (ew. Madagaskar) i to stamtąd rozpoczęła się jej ekspansja na pozostałe lądy.
Silnie poliginiczna i polikaliczna, tworzy tzw. superkolonie - sieci gniazd zajmujące olbrzymie połacie terenu (dziesiątki hektarów, a nawet całe wyspy). Taka forma gniazdowania umożliwia współpracę i skuteczne działania na rzecz obrony, reprodukcji, ekspansji terytorialnej oraz zdobywania pokarmu. W wielu zainfekowanych rejonach, ze względu na małe zróżnicowanie genetyczne, mrówki tworzą jedną wielką strukturę unikolonialną. 'Przykładem może być Meksyk, czy Australia, w której kolonie oddalone nawet o 3000 km nie wykazują względem siebie agresji.' Inaczej ma się sprawa w Afryce, gdzie populacja tego gatunku wprawdzie składa się z wielu superkolonii, ale konkurencyjnych.
Pheidole megacephala za nic ma więc homeostazę ekosystemów i przyczynia się do wypierania większości rodzimych gatunków mrówek (w sprzyjających warunkach również innych inwazyjnych) z terenów, na których się pojawi. Zagrożona jest tak samo cała fauna bezkręgowców i drobnych kręgowców, jak i również wiele gatunków owadożernych ptaków, które nie są w stanie konkurować o pokarm. Same pisklęta także są zjadane, co może prowadzić do przetrzebienia populacji chronionych. Na przykład w australijskim Howard Springs Nature Park Pheidole megacephala wyeliminowały 40 rodzimych gatunków mrówek, a różnorodność bezkręgowców na obszarach zajętych zredukowała się o 45-85% (Hoffman et al., 1999).
Inwazja przebiega niekiedy bardzo szybko. Na terenach Kenii, w Laikipii, mrówki zagarniają 175-240 metrów na rok, będąc przy tym utrapieniem drzew akacjowych, gdyż przepędzają symbiotyczne gatunki mrówek broniące tych roślin przed szkodnikami. Badania dynamiki rozprzestrzeniania się P. megacephala w półnaturalnych lasach deszczowych Północnej Austarlii pokazały, że w ciągu 9 lat (1996-2005) mrówki podwoiły zajmowany obszar, a ich biomasa w miejscach zajętych przewyższała 18-krotnie biomasę rodzimych gatunków mrówek stref niezainfekowanych. Dodatkowo gatunek ten przynosi szkody w gospodarstwach rolnych, np. poprzez ochronę spadziodajnych pluskwiaków, czy zbieranie nasion na ogromną skalę. Znane są również z gryzienia kabli telefonicznych, przewodów elektrycznych, uszkadzania systemów nawadniania lub sprzętów domowych. W związku z powyższym, mrówka została umieszczona na liście „100 najbardziej destrukcyjnych inwazyjnych gatunków świata”.
Spis treści
Opis Gatunku
Królowa
- Wielkość ok 6.5-7.5 mm, krwistoczerwony tułów, głowa oraz stylik, odwłok ciemniejszy, odnóża oraz czułki jaśniejsze. Ogólnie ciemniejsza w stosunku do robotnic.
Samiec
- Wielkość ok 5 mm.
- Jasnożółty, z wyjątkiem dużych czarnych oczu.
Robotnice'
- Robotnice charakteryzuje wyraźny dymorfizm kastowy. Ubarwienie - od żółtego, przez czerwono-brązowy, po niemal czarny - zmienia się w zależności od rejonu występowania.
Podkasta minor
- Wielkość: ~2 mm, waga średnio 0.35 mg. Drobne robotnice zajmujące się wszelkimi pracami w gnieździe (opieka nad królową i potomstwem, prace budowlane) i poza nim (eksploracja, zdobywanie pokarmu, walka).
Robotnice major - żołnierze
- Wielkość od 3-4 mm, waga średnio 1.65 mg. Masywne robotnice z nieproporcjonalnie dużą "sercowatą" głową, od której wzięła się ich potoczna nazwa „mrówki wielkogłowe”. Przedstawicielki tej podkasty robotnic zajmują się przede wszystkim walką i obroną kolonii (gniazda, źródeł pokarmu, szlaków transportowych, terytorium). Pomagają również przy porcjowaniu zdobyczy oraz w innych pracach, gdzie przydatne są ich silne żuwaczki. Część z nich pełni rolę magazynów pokarmu, wykorzystując większe niż u robotnic minor odwłoki.
Występowanie
Pożywienie
Nasiona rośliny, owady, inne mrówki.
