Myrmica rubra
Wścieklica zwyczajna | |
Systematyka | |
Gromada | owady |
Rząd | błonkoskrzydłe |
Podrząd | żądłówki |
Rodzina | mrówkowate |
Podrodzina | Myrmicinae |
Plemię | Myrmicini |
Nazwa systematyczna | |
Myrmica rubra | |
(Linnaeus, 1758) |
Wścieklica zwyczajna (łac. Myrmica rubra) jest pospolitą "czerwoną mrówką" spotykaną w różnych habitatach. Gniazda buduje tak w ziemi, jak i pod korzeniami drzew, w kępkach traw, pod kamieniami, mchem, czy korą próchniejących drzew. Jest również jedną z najczęściej spotykanych mrówek strefy umiarkowanej. W Ameryce Północnej występuje jako gatunek silnie inwazyjny pod nazwą "European fire ant" - europejskiej mrówki ognistej, nazwę zawdzięczając boleśnie i swędząco znanym użądleniom. Gatunek ten należy do wyjątkowo agresywnych mrówek -niepokojona robotnica przechodzi od razu do ataku. Zajadle walczy tak z własnym, jak i z innymi gatunkami. Na pokarm tych mrówek składa się głównie spadź mszyc i czerwców (w większym stopniu niż u pozostałych Myrmica) oraz nektar (szczególnie baldaszkowatych) i -co jest dość niezwykłe- pyłek sosny zwyczajnej - Pinus sylvestris (podobnie jak Myrmica schencki), których mrówki poszukują nawet na drzewach. W związku z poprzednim, jest zdolna hodować mszyce i dbać o ich potomstwo niemal jak o własne. Są to również mrówki drapieżne. Rójki odbywają się w ciepłe dni sierpnia i września, jednak błądzącą królową można spotkać już od pierwszych słonecznych dni marca.
Bardzo często napotykana w miastach, gdzie spotkać można ją na przykład pod próchniejącymi starymi deskami oraz kamieniami. Nie wybrzydza w doborze miejsca na gniazdo, potrafi wykorzystywać również różne sztuczne odpady. Rzadziej występuje w lasach, gdzie ustępuje pola Myrmica ruginodis. Nie zakłada stałych, wieloletnich gniazd, lecz często zmienia miejsce pobytu i żerowania, przez co buduje proste gniazda, w których nie dba o porządek. Gniazda te często nakrywa nadziemny kopczyk z drobnych pozostałości roślin lub piachu. Jest to mrówka wszędobylska, najbardziej wilgociolubna wśród europejskich gatunków tego rodzaju. Szczególnie licznie występuje na nizinach i otwartych przestrzeniach, a zwłaszcza na łąkach i ogrodach o wysokim poziomie wód gruntowych.
Młoda królowa zakłada gniazdo w sposób częściowo klasztorny (co oznacza, że od czasu do czasu udaje się w poszukiwaniu pożywienia), bądź poprzez dołączenie do już istniejącej kolonii poliginicznej. W jednym gnieździe znajduje się jedna do kilkunastu królowych oraz kilka tysięcy do blisko 10.000 robotnic towarzyszących. Mrówki te mogą tworzyć systemy połączonych ze sobą gniazd.
U Myrmica rubra występują królowe mikroginiczne, które przez pewien czas traktowano jako odrębny gatunek - Myrica microrubra. Na podstawie badań morfometrycznych i genetycznych rozpoznano, że istnienie dwóch wariantów królowych jest wyrazem różnych strategii rozmnażania. Przypuszcza się również, jakoby mikroginy mogły być wyodrębniającym się zaczątkowym gatunkiem pasożyta. Wiele jednak jest w tej kwestii wciąż niejasności i wymaga wyjaśnień. Mikroginy mogą towarzyszyć normalnej wielkości królowym w gnieździe, jako pasożyty obligatoryjne. Z potomstwa mikroginy dużo częściej niż od normalnej wielkości matki pojawia się potomstwo płciowe (do blisko 40 krotności przebicia), natomiast produkcja robotnic jest w dużej mierze ograniczona.
Poczwarki nie są kryte oprzędem, w przeciwieństwie do mrówek wyżej stojących w ewolucji (Lasius, Formica, Camponotus). Larwy często karmione są przez położenie na kawałkach upolowanych owadów lub ułożenie części zdobyczy bezpośrednio na larwie. Mrówki te mają również złożony system komunikacji feromonalnej. W hodowli są wyjątkowo destrukcyjne dla miękkich materiałów gniazdowych i należą do mrówek niedbających o jego czystość.
Spis treści
Wygląd
- Wielkość od 5 do 7,5 mm
- Kolor ciemno czerwony, tułów ciemniejszy niż u robotnic.
- Królowe tego gatunku są wyraźnie większe niż u reszty Myrmica.
- Wielkość od 3,5 do 5 mm
- Kolor ciemno czerwony, do ciemno pomarańczowego.
Krawędzie czołowe robotnic i królowych płynnie przechodzą w wyraźne zmarszczki okalające nasadę czułków. Czułki bez dodatkowego listewkowatego lub płatowatego wyrostka, łagodnie wygięty u podstawy. Krótkie kolce propodeum. Węzełki pomostka bez urzeźbienia, lub z delikatnymi zmarszczeniami, a wierzchołek petiolusa nie spłaszczony lecz zaokrąglony.
- Wielkość od 4 do 5 mm
- Kolor czarny. Czułki i nogi jaśniejsze.
- Trzonek czułka łagodnie wygięty u podstawy, w dodatku długi i smukły.
Zobacz też
Na podstawie
- "The Ants of Poland (with reference to the myrmecofauna of Europe)" - W. Czechowski [et al.], 2012, Warszawa
- "The ants (Hymenoptera, Formicidae) of Poland" - W. Czechowski, A. Radchenko, W. Czechowska, 2002, Warszawa
- "Klucze do oznaczania Owadów Polski. Mrówki - Formicidae" - W. Czechowski, A. Radchenko, W. Czechowska, cz. 24, z. 63, 2004, Toruń
- "Mrówki środowisk leśnych Polski - przewodnik terenowy" - L. i A. Krzysztofiak, 2006
- "No sympatric speciation here- multiple data sources show that the ant Myrmica microrubra is not a separate species but an alternate reproductive morph of Myrmica rubra" - Steiner (et al.), 2006
- Errata do powyższego
- "Rubbish dumps reveal the diet of ant colonies- Myrmica schencki Em. and Myrmica rubra (L.) (Hymenoptera: Formicidae) as facultative pollen-eaters"- Czechowski (et al.), 2008
Linki zewnętrzne
- artykuł na The Maine Invasion - European fire ant. Ze zbiorem informacji na temat Myrmica rubra
- M. rubra na angielskiej wikipedii
- M. rubra na AntWeb - zdjęcia okazów
- Zbiór publikacji na temat M. rubra, w tym kilka dostępnych w internecie w postaci pdf
- Opis na stronie Locutus'a